2026–2028 Dönemi Mahalli İdareler Bütçe Hazırlama Rehberi (Kısaltılmış Format)

AÇIKLAMA

“Mahalli İdareler Bütçe Hazırlama Rehberi Üzerine”

Kamu mali yönetim sisteminde şeffaflık, hesap verebilirlik ve kaynakların etkin kullanımını esas alan reformların merkezinde, performans esaslı bütçeleme sistemi yer almaktadır. Bu sistem, yalnızca mali tabloların hazırlanmasını değil; stratejik planlama, performans yönetimi ve kurumsal raporlamayı da kapsayan bütüncül bir dönüşüm sağlamaktadır.

Bu çerçevede hazırlanan 2026–2028 Dönemi Mahalli İdareler Bütçe Hazırlama Rehberi, belediyeler ile bağlı kuruluşlarının bütçe tekliflerini hazırlarken uyması gereken ilke, yöntem ve standartları ortaya koyan kapsamlı bir yol haritasıdır. Rehber, bütçe belgelerinin sadece şeklen düzenlenmesini değil; stratejik plan, performans programı ve faaliyet raporu gibi temel belgelerin birbiriyle nasıl senkronize edilmesi gerektiğini de açık biçimde tarif etmektedir.

260 sayfalık hacimli içeriğiyle rehber; bütçe çağrısından e-Bütçe sistemine veri girişine kadar teknik adımları, örnek tabloları ve uygulama senaryolarını içermekte; böylece süreçlerin kurumsallaştırılmasını ve uygulama kapasitesinin artırılmasını hedeflemektedir. Ancak kapsamlı yapısı, özellikle sahada görev yapan uygulayıcılar açısından erişim ve kullanım zorluğu yaratabilmektedir.

Bu nedenle, rehberin özü korunarak sadeleştirilmiş ve uygulamaya dönük bir versiyon hazırlanmıştır. Söz konusu özetleme; belediye uygulayıcılarının mevzuatla bütünleşik biçimde çalışmasını kolaylaştırmak, teknik süreçleri daha hızlı kavramasını sağlamak ve sistemin sahada daha etkin uygulanmasına katkı sunmak amacıyla geliştirilmiştir.

MİARGEM olarak, bu rehberin mahalli idarelerde doğru anlaşılması ve uygulanması sürecinde destek sunmaya devam edeceğimizi ifade eder; bütçe süreçlerinin daha rasyonel, katılımcı ve performans odaklı yürütülmesine katkı sağlayacak bu çalışmanın ilgiyle sahiplenilmesini temenni ederiz.

Halil MEMİŞ

MİARGEM Başkanı

---

---

2026–2028 Dönemi Mahalli İdareler Bütçe Hazırlama Rehberi

(Kısaltılmış Format)

Hazırlayanlar

Halil MEMİŞ: MİARGEM Başkanı

Salih ÜÇÜNCÜ: MİARGEM Başkan Yrd.

I. GİRİŞ

1. Amaç

Belediyeler için bütçe, uygulamaya yönelik usul ve esasları içeren temel mali yönetim aracıdır. Belediyecilik hizmetlerinin yürütülmesinde sağlam temellere oturtulmuş bir bütçe hayati önemi haizdir.

Mahalli idarelerin bütçe süreçlerini yönlendirmek ve kamu kaynaklarının etkin, verimli ve hesap verebilir bir şekilde kullanımını sağlamak amacıyla hazırlanan 2026–2028 Dönemi Mahalli İdareler Bütçe Hazırlama Rehberi, yayımlandı.

Yayımlanan bu belge, 2026-2028 dönemi Mahalli İdareler bütçelerinin hazırlanması için rehber niteliğinde bir dokümandır. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından hazırlanan rehber, mahalli idarelerin bütçe tekliflerini hazırlarken uyacakları ilke ve standartları belirlemektedir. Bu rehber, mahalli idarelerin bütçe hazırlama sürecine standart ve şeffaf bir yaklaşım getirmeyi amaçlamaktadır.

Bütçe süreçleri ile ilgili detaylı bir rehber niteliğindeki bu belge 260 sayfadan oluşmaktadır. Bu çalışmamızda, bir hayli uzun olan bu belgeyi mahalli idarecilerimizin bütçe hazırlama sürecinde pratik olarak kullanabilmeleri amacıyla sistematik bir şekilde özetleyerek sizlerin kullanımına sunmuş bulunuyoruz.

MİARGEM olarak belediyeciliğin her alanında olduğu gibi etkin ve verimli bir belediyecilik için hayati önemi haiz bütçe hazırlama süreçlerinde de mahalli idarecilerimizin yanında olacağız.

Rehberdeki Ana Konuları aşağıdaki başlıklarla tasnif edebiliriz:

• Bütçe Sistemi ve Hazırlık Süreci: Bütçenin tanımı, ilgili mevzuat ve bütçe hazırlama adımları detaylandırılmaktadır.
• Bütçe Sınıflandırmaları: Program, kurumsal, fonksiyonel, finansman tipi ve ekonomik sınıflandırmalar açıklanmaktadır.
• Bütçe Tekliflerinin Hazırlanması: 2026-2028 dönemi bütçe tekliflerinin oluşturulmasına yönelik genel ilkeler ve yöntemler belirtilmektedir.
• Performans Bilgileri: Performansa dayalı bütçeleme sisteminin unsurları ve uygulanması açıklanmaktadır.
• İdare Performans Programı: Kamu kaynaklarının etkin kullanımını sağlamak için performans programlarının nasıl hazırlanması gerektiği ele alınmaktadır.
• Mali Reformlar ve Yeni Bütçeleme Sistemi: Performans esaslı program bütçeleme sistemi hakkında bilgiler sunulmaktadır.

Rehberin temel amacı, mahalli idarelerin kamu kaynaklarını etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde kullanmalarını sağlayacak bir bütçe sistemi kurmalarına rehberlik etmektir. Bu bağlamda:

1.1. Performans Esaslı Program Bütçe Sistemine Uyum: İdarelerin sadece harcama yapan kurumlar değil, aynı zamanda planlayan, hedef koyan, izleyen ve sonuç üreten yapılar olması hedeflenmektedir. Bu sistem; stratejik plan, performans programı ve bütçenin bir bütün olarak ele alınmasını zorunlu kılar.

1.2. Mali Disiplinin Tesisi: Harcama disiplini, kaynakların rasyonel kullanımı ve bütçe denkliği gibi temel mali ilkeler gözetilerek, kamu mali yönetiminde güvenilirlik ve sürdürülebilirlik sağlanması amaçlanmaktadır.

1.3. Saydamlık ve Hesap Verebilirlik: Bütçelerin kamuoyuna açık, anlaşılabilir ve denetlenebilir belgeler olması sağlanmakta; böylece vatandaşlara karşı hesap verme sorumluluğu pekiştirilmektedir.

Rehber, yalnızca teknik bir doküman değil; aynı zamanda kurumsal kültür değişimini destekleyen bir yönetişim aracıdır.

2. Kapsam

Bu rehber;

2.1. Kapsanan İdare Türleri: İl özel idareleri, belediyeler, bağlı idareleri (örneğin su ve kanalizasyon idareleri) ve mahalli idare birlikleri gibi tüm yerel kamu idarelerini kapsar.

2.2. Bütçe Hazırlık Sürecinin Tüm Aşamaları:

a) Bütçe çağrısı ve hazırlık takvimi,

b) Bütçe tekliflerinin toplanması ve değerlendirilmesi,

c) Performans esaslı bütçeleme sistemine uygun olarak program, alt program ve faaliyetlerin tanımlanması,

d) Gelir ve gider tahminlerinin yapılması,

e) Cetvel ve tablo hazırlıklarının yapılması (A, B, C, G, H, T, K gibi).

2.3. Sınıflandırmalar ve Performans Bilgileri:

a) Analitik bütçe sınıflandırmasının tüm unsurları (kurumsal, fonksiyonel, ekonomik, finansman tipi),

b) Performans bilgileri ile sonuç odaklılık yaklaşımı,

c) Yeşil bütçeleme gibi yeni yaklaşımların entegrasyonu.

2.4. Uygulama Birlikteliği Sağlayan Formatlar ve Örnekler:

Program tanımlama, performans göstergeleri belirleme, cetvel düzenleme gibi konularda örnekli anlatımlar sunulmuştur.

Bu kapsamıyla rehber, hem teknik bilgi sağlar hem de mahalli idarelerin kurumsal kapasitelerini artırmalarına katkı sunar. Aynı zamanda e-Bütçe sistemi ve Sayıştay denetim gerekleriyle uyumlu bir çerçeve sunar.

II. BÜTÇE SİSTEMİ VE HAZIRLIK SÜRECİ

1. Tanım ve Hukuki Dayanak

1.1. Bütçe Tanımı

Bütçe, mahalli idarelerin (belediyeler, il özel idareleri ve mahalli idare birlikleri) bir mali yıl içinde elde etmeyi öngördükleri gelirleri ve bu gelirlerle yapmayı planladıkları giderleri gösteren, yetki ve sorumluluk sınırlarını tanımlayan, uygulamaya yönelik usul ve esasları içeren temel mali yönetim aracıdır.

Bütçe aynı zamanda:

a) Kamu kaynaklarının tahsisini, kullanılmasını ve kontrolünü sağlar.

b) Stratejik plan ve performans programları ile birlikte, kamu hizmetlerinin önceden planlanması, etkili, ekonomik ve verimli şekilde yürütülmesi için bir çerçeve sunar.

c) Hesap verebilirliğin, şeffaflığın ve mali disiplinin teminatı olarak işlev görür.

1.2. Hukuki Dayanaklar

Anayasa, 5018 sayılı Kanun, 5393 sayılı Belediye Kanunu, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu, 5302 sayılı İl Özel İdareleri Kanunu, 5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu ve Yönetmelik çerçevesinde; bütçenin tanımı, türleri ve kapsamı, ilkeleri, hazırlanması, sunulması, görüşülmesi, kabul edilmesi, yasalaşması, uygulanması, denetimi ile bütçelerde değişiklik yapılabilmesine ilişkin esaslar belirlenmiştir.

Bu hukuki kaynaklardan özetle bahsedecek olursak;

a) 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu

– Bütçeleme, performans programı, faaliyet raporu, iç kontrol ve mali disiplin konularında genel ilkeleri ve kamu idareleri için geçerli olan usulleri belirler.

– Mahalli idareler de dahil olmak üzere tüm kamu kurumlarında kamu mali yönetimi bütünlüğünü sağlamayı hedefler.

b) 5393 Sayılı Belediye Kanunu

– Belediyelerin görev, yetki ve sorumluluklarını belirler.

– Bütçenin hazırlanması ve belediye meclisinde kabulü sürecini detaylandırır (Madde 61–62).

– Stratejik plan, performans programı ve bütçe ilişkisini açıklar.

c) 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu

– Büyükşehir belediyelerinin bütçe yapısını ve mali süreçlerini tanımlar.

– İlçe belediyeleriyle koordinasyon içinde bütçeleme esaslarını içerir.

d) 5302 Sayılı İl Özel İdaresi Kanunu

– İl özel idarelerinin mali yönetimi ve bütçeleme ilkelerini düzenler.

– İl genel meclisi ve il encümeninin bütçe üzerindeki yetkilerini belirler.

e) 5355 Sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu

– Mahalli idare birliklerinin (örn. su, çevre, katı atık birlikleri) bütçeleme usullerini ve harcama yetkilerini tanımlar.

f) Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği

– Bütçe sürecinin takvimi, sınıflandırma kuralları, harcama tertipleri ve muhasebeleştirme ilkelerini ayrıntılı olarak belirler.

– Ödenek cetvelleri, gelir ve gider tabloları, fonksiyonel ve ekonomik sınıflandırma gibi teknik ayrıntıları içerir.

– Analitik bütçe sınıflandırması esas alınarak, tüm harcama ve gelirlerin sistemli biçimde takip edilmesini sağlar.

Bu başlık altında yer alan çerçeve, bütçenin yalnızca teknik bir mali plan değil; aynı zamanda hukuki bağlayıcılığı olan, yönetimsel bir taahhüt belgesi olduğunu ortaya koyar.

2. Bütçe Hazırlık Takvimi

Mahalli idarelerin bütçe süreci; stratejik plan, performans programı ve yatırım programları ile bütünleşik, performans esaslı program bütçe yaklaşımına göre kurgulanmakta ve aşağıda belirtilen takvim çerçevesinde yürütülmektedir.

2.1. Haziran Sonu: Bütçe Çağrısı

a) Yetkili: Üst Yönetici (Belediye Başkanı, Vali, Birlik Başkanı)

b) Mevzuat Dayanağı: Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği, 5018 sayılı Kanun

c) İşlem ve İçerik:

– Haziran ayı sonuna kadar tüm harcama birimlerine resmi bir bütçe çağrısı yapılır.

– Çağrıda aşağıdaki belgelerin hazırlanması talep edilir:

• Gerekçeli gider teklifleri,
• Stratejik plan ve performans programına uygun performans hedefleri,
• Gösterge niteliğinde ekonomik sınıflandırma düzeyinde ödenek teklif tavanları,
• Ayrıntılı harcama programıve gelir tahminleri,
• Üç yıllık tahmin periyoduna uygun tablolar (n+2).

– Ayrıca, çağrı ekinde sunulan formlar, cetveller ve hesaplama araçları, birimlere standart bir hazırlık çerçevesi sunar.

2.2. Temmuz Sonu: Birimlerden Tekliflerin Toplanması

a) Sorumlu: Harcama Birimleri ve Mali Hizmetler Birimi

b) İşlem:

– Harcama birimleri:

• Ödenek tekliflerini gerekçeleriyle hazırlar,
• Bu teklifleri stratejik hedeflerle ve performans göstergeleriyle ilişkilendirir,
• Bütçe fişi, faaliyet gerekçesi, ödenek cetvelive detaylı harcama programı belgelerini eksiksiz doldurur.

– Mali hizmetler birimi:

• Gelen teklifleri toplar,
• Uygunluk ve mevzuata uyum açısından kontrol eder,
• Varsa eksiklikleri ve hataları iade ederek yeniden düzenleme ister.

c) İstisnalar:

Belde belediyeleri ve küçük ölçekli birliklerde tekliflerin tümü doğrudan mali hizmetler birimi tarafından hazırlanabilir.

2.3. Ağustos Sonu: Bütçe Taslağının Oluşturulması ve Encümene Sunulması

a) Sorumlu: Mali Hizmetler Birimi → Üst Yönetici → Encümen

b) İşlem:

– Harcama birimlerinden gelen ödenek teklifleri konsolide edilir.

– Hazırlık sırasında:

• Kurumsal, ekonomikve program sınıflandırmaları dikkate alınır,
• Faaliyet maliyetleri, gelir projeksiyonları ve finansman ihtiyaçları hesaplanır.

– Ortaya çıkan bütçe tasarısı, Ağustos ayı sonunda encümene sunulur.

– Encümen bütçeyi inceler, hukuki ve mali uygunluk yönünden görüş bildirir ve Eylül sonunda üst yöneticiye raporlar.

2.4. Eylül Ayı: Bakanlıklara Bildirim ve Merkezi Konsolidasyon

a) Yetkili Bakanlıklar: İçişleri Bakanlığı, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı

b) İşlem:

– Bütçe tasarısı, izleyen iki yıl tahminleriyle birlikte elektronik ortamda gönderilir.

– Bu veriler:

• Merkezi yönetim bütçesinin konsolide edilmesiamacıyla,
• Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’na ulaştırılır.

– Bildirim sürecinde bütçe bilgileri KBS (Kamu Bütçe Sistemi) veya benzeri bir sistem üzerinden alınır.

2.5. Kasım Ayı: Belediye Meclisinde Görüşme ve Onay Süreci

a) Genel Esaslar:

– Bütçe tasarısı, ilgili encümen tarafından en geç Eylül’ün son haftasında üst yöneticiye (belediye başkanı) sunulmalıdır.

– Üst yönetici tarafından bütçe tasarısı, Ekim ayının ilk haftasında meclise gönderilir.

– Kasım ayı boyunca meclis toplantısında görüşülür ve karara bağlanır.

b) Büyükşehir Belediyelerinde Özel Takvim:

ba) Encümende Görüşülme:

bb) Tarih Aralığı: 15 Ağustos – 25 Eylül

bc) Süreç:

– Mali hizmetler birimi tarafından hazırlanan bütçe taslağı encümene sunulur.

– Encümen, bütçe tasarısını ayrıntılı olarak inceler ve kendi görüşlerini içeren encümen kararı hazırlar.

– Bu karar, en geç Eylül’ün son iş günü itibarıyla üst yöneticiye sunulur.

c) Üst Yönetici Onayı ve Meclise Sunum:

ca) Tarih Aralığı: 1 – 10 Ekim

cb) Süreç:

– Üst yönetici (belediye başkanı), encümenden gelen tasarıyı değerlendirir.

– Gerekli düzenlemeleri yaparak tasarının nihai halini hazırlar.

– Ekim ayının ikinci haftası sonuna kadar Plan ve Bütçe Komisyonuna sunulmak üzere büyükşehir belediye meclisine gönderir.

d) Plan ve Bütçe Komisyonu İncelemesi:

da) Tarih Aralığı: 11 – 20 Ekim

db) Süreç:

– Meclis başkanı, tasarıyı Plan ve Bütçe Komisyonuna havale eder.

– Komisyon en geç 5 iş günü içinde raporunu hazırlar.

– Komisyon, stratejik plana uyum, performans hedefleri, gelir-gider dengesi ve yatırım bütünlüğü açısından değerlendirme yapar.

e) Meclis Görüşmesi ve Karar:

ea) Tarih Aralığı: 1 – 30 Kasım

eb) Süreç:

– Büyükşehir belediye meclisi, Kasım ayı toplantı döneminde bütçeyi görüşür.

– Gerekli müzakereler sonunda, bütçe oy çokluğu/oy birliği ile kabul edilir.

– Meclis yalnızca şu işlemleri yapabilir:

• Tertip bazında ödenek artışı,
• Gelir tahmini revizyonu,
• Ancak bütçe denkliğini bozacak şekilde değişiklik yapılamaz.

Özel Not: Büyükşehir belediyesi, ilçe belediyelerinden gelen bütçeleri de koordineli biçimde izler ve yatırım bütünlüğü gözetilerek ilçe bütçelerinin uygunluğunu değerlendirir.

Önemli Hatırlatmalar:

• Karar sonrası: Kabul edilen bütçe, yeni mali yılın ilk günü (1 Ocak) itibarıyla yürürlüğe girer.
• Geçici Uygulama: Yeni yıl başına kadar bütçe onaylanmamışsa, önceki yıl bütçesi geçici olarak uygulanır (5393 sayılı Kanun, md. 66).
• Elektronik Bildirim: Kabul edilen bütçe verileri, eş zamanlı olarak Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na elektronik ortamda iletilir.

3. Performans Esaslı Bütçeye Geçiş:

3.1. Yasal ve Kurumsal Dayanak

Performans esaslı program bütçeleme, ilk olarak 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile 2003 yılında kamu mali yönetimi sistemimize entegre edilmiştir. Bu sistemin temel amacı, kamu kaynaklarının etkili, ekonomik, verimli kullanılması ve hesap verebilirliğin sağlanmasıdır.

2020 yılından itibaren merkezi yönetim kapsamındaki idareler, performans esaslı program bütçe sistemine geçmiştir. Mahalli idareler ise bu sisteme geçişi 2024 yılında yayımlanan 24 Eylül 2024 tarihli ve 32672 sayılı Resmî Gazete’de yer alan yönetmelik değişikliğiyle yükümlülük haline getirmiştir.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile idareler 2025 yılında hazırlayacakları 2026 yılı ve sonraki dönem bütçelerini performans esaslı program bütçe sistemi çerçevesinde hazırlamak zorundadır.

3.2. Performans Esaslı Program Bütçelemenin Esası

Performans esaslı bütçeleme sistemi:

a) Harcamaların program temelli yapılmasını,

b) Her bir harcamanın belirli bir amaç ve hedefle ilişkilendirilmesini,

c) Sonuç odaklılık anlayışıyla çıktı ve etki analizi yapılmasını,

d) Performans bilgilerinin kaynak tahsisi kararlarında esas alınmasını öngörür.

Böylece idareler sadece ne kadar harcadığını değil, ne için harcadığını ve hangi sonucu elde ettiğini göstermekle yükümlü hale gelir.

3.3. Yapısal Değişiklikler ve Uygulama Araçları

a) Bütçe Sınıflandırma Sisteminde Değişiklik:

– Artık bütçeler “Program → Alt Program → Faaliyet” yapısıyla hazırlanacaktır.

– Klasik ekonomik ve fonksiyonel sınıflandırmalar korunmakla birlikte; program sınıflandırması bütçe tertibine dahil edilmiştir.

b) Performans Bilgi Seti Geliştirildi:

– Her program için bir program amacı,

– Alt program düzeyinde hedefler ve

– Tüm düzeylerde anahtar performans göstergeleri (KPI) belirlenir.

– Performans programı ve faaliyet raporları bu bilgi seti üzerinden izlenir.

c) Yeşil Bütçeleme Entegrasyonu:

– Çevresel etki ve sürdürülebilirlik odaklı harcamalar izlenebilir hale getirilecektir.

d) Ortak Programlar Tanımlandı:

– Birden fazla birimin birlikte katkı sunduğu alanlar (örneğin afet yönetimi, sosyal destek, kadın politikaları) “ortak program” olarak yapılandırılmıştır.

– Bu alanlarda koordinasyon sorumluluğu belirlenir (genellikle strateji geliştirme veya mali hizmetler birimi).

3.4. Uygulama Takvimi ve Yükümlülükler

a) 2025 yılında: 2026–2028 dönemini kapsayacak performans esaslı bütçeleme süreci yürütülür.

b) İdareler; performans programlarını, bütçe tekliflerini ve harcama planlarını bu yeni sisteme uygun şekilde oluşturmalıdır.

c) Encümen ve meclis süreçlerinde de program bazlı ödenek yapıları esas alınacaktır.

d) Tüm performans bilgileri ilgili formlarla birlikte raporlanacaktır.

3.4. Beklenen Etkiler ve Faydalar

a) Harcamalarda etkililik ve önceliklendirme sağlanacaktır.

b) Kamu kaynakları; somut çıktılar üreten, toplumsal faydası yüksek programlara yönlendirilecektir.

c) Belediye meclisleri ve yöneticiler, veriye dayalı karar alma süreçlerine geçecektir.

d) Saydamlık ve hesap verebilirlik artacak, idare içi planlama, izleme ve değerlendirme sistemleri gelişecektir.

III. BÜTÇE SINIFLANDIRMASI

1. Program Sınıflandırması

Performans esaslı program bütçelemenin temel taşıdır ve harcamaların anlamlı kamu hizmet grupları altında sınıflandırılmasını sağlar.

a) Program

– Kamu idarelerinin temel görev ve sorumluluklarına dayalı olarak tanımlanır.

– Birbiriyle anlamlı biçimde ilişkili faaliyetlerin bir araya getirilmesinden oluşur.

– Her programın amacı, üst politika belgeleri ve stratejik planlarla ilişkilendirilerek belirlenir.

– Kaynak tahsisi ve performans takibi bu düzeyde yürütülür.

b) Alt Program

– Programın hizmet alanlarına göre alt başlıklara ayrılmasıdır.

– Faaliyetlerin niteliğine ve hedef kitleye göre belirlenir.

– Her bir alt program, hizmetlerin faydalanıcısı, uygulayıcı birimi ve beklenen çıktısı açısından farklılaşır.

– Özellikle ortak programlar altında alt programlar birimler bazında netlik sağlar.

c) Faaliyet

– Kamu kaynağı kullanılarak yapılan somut iş ve işlemlerin tanımıdır.

– Faaliyetler; planlama, üretim ve sunum süreci ile birlikte düşünülmelidir.

– Girdi-çıktı ilişkisi net tanımlanmalı ve maliyetlendirilebilir olmalıdır.

– Hem cari harcamalar hem yatırım harcamaları bu düzeyde planlanır.

d) Alt Faaliyet

– Faaliyetlerin kendi içinde idari ihtiyaçlara göre detaylandırılmasıdır.

– Örneğin bir “yol bakım faaliyeti”, “asfalt onarımı”, “yol çizgi çalışması”, “kaldırım yenileme” alt faaliyetlerine ayrılabilir.

– Bu düzey, raporlama ve yönetim kolaylığı sağlar, ancak resmi sınıflandırma unsuru değildir.

2. Kurumsal Sınıflandırma

Bütçede siyasi-idari sorumluluğu ve harcama yetkisini göstermek amacıyla yapılır.

a) 1. Düzey – Kurum Düzeyi

– İlgili mahalli idare türünü ve kurum kimliğini gösterir.

– Kodlama, il plakası ve mahalli idare türünü içerecek şekilde başlar (örneğin: 06.1.01 = Ankara Büyükşehir Belediyesi).

b) 2. Düzey – Harcama Birimi Düzeyi

– Harcama yetkisi verilen müdürlükler veya daire başkanlıklarını gösterir.

– Kurumsal sınıflandırma, harcama yetkililerinin kim olduğunu belirlemede esastır.

– Kodlama: İkinci düzeyde her harcama birimi için ayrı kod (örneğin: 01101.45 = Fen İşleri Müdürlüğü)

Not: Norm Kadro Yönetmeliği’ne aykırı birimlere kod verilmez. “Özel Kalem” ve “İç Denetim” gibi birimler istisnadır.

3. Fonksiyonel Sınıflandırma

Belediyelerin sunduğu kamu hizmetlerini evrensel kamu işlevlerine ve yerel yönetim görev alanlarına göre sınıflandırır.

a) Özellikleri:

Üç düzeylidir:

1. Düzey: Ana Fonksiyon

Belediye hizmetlerinin ana hizmet başlıklarıdır.

Örn.: Çevre Koruma Hizmetleri, Kentsel Altyapı Hizmetleri, Kültür ve Sosyal Hizmetler

2. Düzey: Alt Fonksiyon

Ana hizmet başlıklarının alt kategorileridir.

Örn.: Katı Atık Yönetimi, İçme Suyu Temini, Kültürel Etkinlikler

3. Düzey: Nihai Hizmet Türleri

Gerçekleştirilen somut faaliyet ve projelerdir.

Örn.: Çöp toplama aracı alımı, su deposu inşaatı, konser organizasyonu, kitap fuarı düzenlenmesi

b) Kullanımı:

– Artık bütçe tertibinde zorunlu gösterilmemekte, yalnızca istatistikî izleme amacıyla bilişim sistemlerinde takip edilmektedir.

– Fonksiyonel kodlar ile faaliyetler eşleştirilmiştir.

4. Finansman Tipi Sınıflandırma

Harcamaların hangi kaynaktan finanse edildiğini gösterir.

a) Eski Yapı → Yeni Yapı:

Önceden tek haneli (tek düzeyli) olan yapı, iki haneli iki düzeyli hale getirilmiştir.

b) Amaç:

– Genel bütçe transferleri, şartlı bağışlar, dış proje kredileri, özel ödenekler gibi farklı finansman kaynaklarının takibi yapılır.

– Özellikle şartlı ve kısıtlı kullanım ödenekleri bu sınıflandırma ile ayrıştırılır.

c) Örnek Kodlar:

– 01 – Genel bütçeden karşılanan

– 02 – Şartlı bağış

– 03 – Dış kredi

– 04 – Özel gelir kaynakları

5. Ekonomik Sınıflandırma

Bütçe gider ve gelirlerinin iktisadi niteliğine göre sınıflandırılmasıdır.

a) Giderler:

– Personel Giderleri: Memur, işçi, sözleşmeli personel ücretleri ve sosyal giderler

– Mal ve Hizmet Alımları: Temizlik, kırtasiye, enerji, ulaşım giderleri vb.

– Sermaye Giderleri: Yatırımlar (bina, yol, altyapı, makine)

– Sosyal Transferler: Yardımlar, burslar, katkılar

– Borç Verme ve Sermaye Transferleri

b) Gelirler:

– Vergi Gelirleri: Emlak, çevre temizlik, ilan-reklam vb.

– Harçlar ve Ücretler: Nikâh, otopark, ruhsat vb.

– Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri: Kiralar, iştirak kâr payları

– Bağış ve Yardımlar

– Diğer Gelirler: Gecikme faizi, ceza vb.

c) Finansman:

– Bütçe açığını kapatmak veya yatırım finansmanı için başvurulan kaynaklardır.

– İç Borçlanma, Dış Borçlanma, Nakit Devri, Öz Kaynak Kullanımı şeklinde sınıflanır.

Tüm bu ekonomik sınıflandırmalar, dört düzeyli yapıdadır ve ilgili cetvellerde (A, B, C) detaylı olarak gösterilir.

IV. BÜTÇE HAZIRLAMA İLKELERİ

1. Stratejik Plan ve Performans Programına Uyum

– Bütçe, sadece mali verilerin değil, kurumsal hedeflerin ve kamu hizmeti amaçlarının da bir yansımasıdır.

– Bu nedenle, her harcama teklifinin ilgili stratejik amaç, hedef, performans göstergesi ve faaliyetle ilişkilendirilmesi zorunludur.

– 2026 yılı itibarıyla program bazlı performans bütçesi uygulandığı için, stratejik plan – performans programı – bütçe zinciri birbirine tam uyumlu olmalıdır.

– Harcama birimleri, tekliflerini hazırlarken “öncelikli politika belgeleri, yatırım programları ve hizmet ihtiyaç analizlerini” de dikkate almalıdır.

– Uyumun sağlanmaması, bütçenin kabulü aşamasında veya dış denetimlerde mevzuat ihlali veya kaynak israfı olarak değerlendirilebilir.

2. Gerçekçi Gelir ve Gider Tahminleri (Objektif ve Veriye Dayalı Yaklaşım)

– Gelir ve gider tahminleri, geçmiş yıl gerçekleşmeleri, makroekonomik göstergeler, nüfus artışı, hizmet genişliği ve mali kapasiteye göre hesaplanmalıdır.

– Özellikle öz gelirlerde aşırı iyimser tahminlerden kaçınılmalı, borçlanma dahil tüm kaynaklar dayanaklı varsayımlar ile projeksiyonlara yansıtılmalıdır.

– Gider kalemlerinde ise maliyet analizleri, birim fiyat güncellemeleri ve piyasa rayiçleri dikkate alınmalıdır.

– Tahminlerin sağlamlığı, bütçe disiplini, ödeme gücü ve borçlanma ihtiyacını doğrudan etkiler.

Not: Gerçekçi tahminler sadece teknik bir zorunluluk değil, aynı zamanda kamu kaynaklarının etkin kullanımı açısından etik bir sorumluluktur.

3. Gerekçelendirme Zorunluluğu (Her Ödeneğin Açık Nedeni Olmalı)

– Bütçeye konulacak her bir ödenek teklifinin;

• hangi hizmetin finansmanına yönelik olduğu,
• ne kadar harcama yapılacağı ve
• hangi performans göstergesiyle izleneceği

açıkça belirtilmelidir.

– Mali hizmetler birimi, birimlerden gelen tekliflerde bu gerekçelendirmenin yapılıp yapılmadığını kontrol eder.

– Gerekçesiz teklifler dikkate alınmaz, planlamada dikkatsizliğe veya kaynak israfına yol açar.

– Özellikle yatırım harcamalarında, teknik rapor, etüt, maliyet analizi, ihale durumu gibi belgelerle desteklenen gerekçeler istenir.

4. Tutarlılık, Denk Bütçe ve Brüt Gösterim İlkesi

a) Tutarlılık:

– Gelir tahminleri ile gider teklifleri arasında dengesizlik olmamalıdır.

– Program – alt program – faaliyet – bütçe tertibi arasında yapısal uyum sağlanmalıdır.

– Birden fazla birimin teklif sunduğu ortak faaliyetlerde çakışma ve mükerrerlik önlenmelidir.

b) Denk Bütçe İlkesi:

– Harcama teklifleri, gelir öngörülerine göre net borçlanma hedefini aşmayacak şekilde planlanmalıdır.

– 5018 sayılı Kanun ve Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Usulü Yönetmeliği uyarınca, bütçenin denk hazırlanması esastır.

– Aksi durumda bütçe teklifi reddedilebilir veya üst yönetici tarafından iade edilir.

c) Brüt Gösterim İlkesi:

– Tüm gelir ve giderler brüt olarak gösterilmeli; herhangi bir gelir kaleminden mahsup yapılmamalıdır.

– Örneğin; kira geliri ile bina bakım giderinin birbirinden bağımsız gösterilmesi gerekir.

– Bu ilke, bütçenin saydamlığı ve hesap verilebilirliği açısından kritik öneme sahiptir.

Bu ilkeler, sadece teknik gereklilik değil; aynı zamanda kamu mali yönetiminin temel ahlaki ve yönetsel yükümlülükleridir.

V. BÜTÇE TEKLİFİ HAZIRLAMA SÜRECİ

1. Alt Faaliyetlerin Belirlenmesi

– Her harcama birimi, görev alanına giren program, alt program ve faaliyet başlıklarını stratejik plan ve performans programına uygun biçimde oluşturur.

– Bu faaliyetler, içeriği ve çıktısı belirli işler olup, ihtiyaç hâlinde alt faaliyetlere ayrılarak daha operasyonel düzeyde tanımlanabilir.

– Alt faaliyet tanımlamaları, ilgili faaliyet için teklif edilecek ödeneğin miktarını ve gerekçesini somutlaştırır.

– Faaliyetlerin geçmiş yıl gerçekleşmeleri ve yeni döneme ilişkin hedefleri mutlaka dikkate alınmalıdır.

2. Ödenek Teklif Tavanlarının İletilmesi

– Mali hizmetler birimi tarafından, merkezi idarenin bütçe çağrısı doğrultusunda idare bazlı bütçe teklif tavanı belirlenir.

– Her harcama birimine, kendi bütçe içindeki payı ve yürütmekle yükümlü olduğu hizmetler çerçevesinde ödenek teklif limiti bildirilir.

– Bu limit, mali disiplini sağlamak, aşırı iyimser ödenek taleplerini önlemek ve gelir-gider dengesini korumak amacıyla getirilir.

– Birimler, tavanı aşmamak koşuluyla ödenek tekliflerini sunar; aşım durumunda gerekçeli talep ve üst yönetici onayı gereklidir.

3. Program ve Faaliyet Maliyetlerinin Hesaplanması

– Her faaliyet ve alt faaliyet için yapılacak harcamalar, girdi türleri (personel, mal-hizmet, yatırım, transfer) bazında detaylandırılarak hesaplanmalıdır.

– Bu hesaplama sürecinde:

• Geçmiş yıl gerçekleşmeleri,
• Mevcut piyasa fiyatları,
• Teknik raporlar, etüt ve keşifler,
• Yeni yatırım ve hizmet planlamaları göz önünde bulundurulmalıdır.

– Hesaplama sonuçları, faaliyet bazlı maliyet tablolarına yansıtılır ve toplam ödenek ihtiyacı netleştirilir.

4. Program Dışı Giderlerin Yönetimi

– Stratejik plan ve performans programında yer almayan, ancak zorunlu olarak yapılması gereken giderler “program dışı gider” olarak tanımlanır.

– Bu giderler genellikle:

• Vergi, sigorta ve benzeri yasal yükümlülükler,
• Kurum içi ortak giderler (aydınlatma, güvenlik, temizlik),
• Mahkeme kararları, acil bakım-onarım ve benzeri durumlar olabilir.

– Program dışı giderler, ekonomik sınıflandırma bazında ayrı tertiplerde gösterilir ve izlenir.

5. Bütçe Teklifi Ekleri ve Belgeleri

Bütçe teklifi yalnızca rakamsal bir cetvel değil; aynı zamanda aşağıdaki bilgi ve belgelerle desteklenmiş kapsamlı bir sunumdur:

5.1. Zorunlu Ek Belgeler:

a) Faaliyet Gerekçeleri: Her ödenek için harcamanın yapılma nedeni, kapsamı, hedefi ve beklenen çıktısı belirtilir.

b) Gelir ve Gider Cetvelleri: Kod yapısına uygun şekilde doldurulmuş ve denklik ilkesi sağlanmış şekilde hazırlanır.

c) Harcama Programı: Giderlerin aylar ve çeyrekler itibarıyla dağılımı (Aylık bazda nakit planlamasına olanak sağlar).

d) Finansman Programı: Gelirlerin ve borçlanma dâhil diğer finansman kaynaklarının kullanım zamanlaması.

e) Taşıt Cetveli: Yeni taşıt talebi varsa gerekçesi ile birlikte gösterilir.

f) Kadro Cetveli: Personel istihdamı veya kadro değişikliği talebi olan birimler için ayrıntılı tablo.

g) Yatırım Programı ve Teknik Tablolar: Devam eden ve yeni yatırımlar için teknik detaylar, fizibilite ve keşif özetleri.

Bu süreç sonunda tüm teklifler, Mali Hizmetler Müdürlüğü koordinasyonunda konsolide edilerek bütçe taslağı haline getirilir ve Encümen incelemesine sunulur.

VI. PERFORMANS BİLGİLERİ

Performans esaslı bütçeleme sistemine geçişle birlikte, bütçe belgelerinin sadece mali değil aynı zamanda kurumsal amaç, hedef ve çıktılara dayalı sonuç odaklı bilgiler içermesi zorunlu hale gelmiştir. Bu kapsamda aşağıdaki bileşenler öne çıkmaktadır:

1. Program Amacı ve Anahtar Göstergeler

1.1. Her program, stratejik planda tanımlanan temel amaçlardan türetilir.

1.2. Program amacı, kamu hizmetinin niçin yapıldığını ve topluma ne tür fayda sağlanacağını açıklar.

1.3. Bu amaca ulaşılıp ulaşılmadığını ölçmek için bir veya daha fazla anahtar gösterge belirlenir.

1.4. Anahtar göstergeler: Hizmet düzeyi, memnuniyet oranı, kullanım sayısı, çevresel etki gibi çıktı ve sonuç odaklı metriklerdir.

Örnek:

Program: Çevre Koruma ve Atık Yönetimi

Amaç: Sürdürülebilir çevre yönetimiyle yaşam kalitesini artırmak.

Anahtar Gösterge: Kişi başına toplanan geri dönüştürülebilir atık miktarı (kg/yıl)

2. Alt Program Hedefleri ve Performans Göstergeleri

2.1. Programın altında yer alan alt programlar, daha dar kapsamlı ve yönetilebilir hizmet gruplarına karşılık gelir.

2.2. Her alt program için ölçülebilir hedefler tanımlanmalı ve bu hedeflerin takibi için en az bir performans göstergesi belirlenmelidir.

2.3. Hedefler:

Açık, ölçülebilir, ulaşılabilir, ilgili ve zamana bağlı (SMART) olmalıdır.

2.4. Performans göstergeleri:

Girdi, faaliyet, çıktı, sonuç ve etki türünde olabilir.

Örnek:

Alt Program: Evsel Atık Toplama

Hedef: Atık toplama oranını %90’ın üzerine çıkarmak

Gösterge: Düzenli toplanan atık miktarının toplam üretime oranı (%)

3. Sonuç Odaklılık Esası

3.1. Performans bilgilerinin temelinde “ne kadar harcandı” değil, “ne elde edildi” sorusu vardır.

3.2. İdareler, faaliyetlerinin çıktısını değil, topluma sağladığı katkıyı izlemek ve raporlamakla yükümlüdür.

3.3. Bu nedenle; göstergeler sadece nicelik değil, nitelik açısından da hizmetin etkililiğini yansıtmalıdır.

3.4. Sonuç odaklı yaklaşım, kaynak tahsisinde önceliklerin belirlenmesini ve kamuoyuna hesap verilmesini kolaylaştırır.

4. Yeşil Bütçeleme (Çevresel Sürdürülebilirlik Odaklılık)

4.1. 2026–2028 döneminde ilk kez, yerel düzeyde yeşil bütçeleme uygulamaları rehbere dâhil edilmiştir.

4.2. Yeşil bütçeleme, kamu bütçesinin çevresel etkilerini analiz etmeyi, olumlu etkileri güçlendirmeyi ve olumsuz etkileri azaltmayı amaçlar.

4.3. İdarelerin, faaliyet ve yatırımlarının karbon salınımı, enerji tüketimi, su kullanımı, yeşil alan artışı, doğa dostu uygulama sayısı gibi göstergelerle çevresel etkilerini ölçmesi beklenmektedir.

4.4. Bu çerçevede, ilgili program ve alt programlara çevresel katkı puanı (yeşil etiketleme) uygulanması ve bu verilerin merkezi sistemlerde izlenmesi sağlanacaktır.

Bu yapı, sadece bütçeleme sistematiğini değil; aynı zamanda stratejik yönetişim anlayışını da dönüştürmektedir.

VII. İDARE PERFORMANS PROGRAMI

Performans esaslı bütçeleme sisteminin temel taşlarından biri olan “İdare Performans Programı”, kamu kaynaklarının amaçlara uygun, etkili ve hesap verebilir biçimde kullanılmasını sağlayan stratejik bir belgedir. Rehber kapsamında bu programın aşağıdaki esaslara göre hazırlanması öngörülmektedir:

1. Stratejik Hedeflerle İlişkilendirme

1.1. Performans programı, doğrudan belediyenin stratejik planında belirlenen amaç ve hedefler temel alınarak hazırlanır.

1.2. Bu ilişki, faaliyet ve projelerin neden yapıldığını, hangi stratejik amaca hizmet ettiğini açıkça gösterir.

1.3. Her program ve alt programın altında yer alan faaliyetler, ilgili stratejik hedefe açık şekilde referans verilerek tanımlanmalıdır.

1.4. Böylece bütçe; sadece finansal bir belge değil, aynı zamanda stratejik yönelimi yansıtan bir araç haline gelir.

2. Formlar ve Göstergeler (Rehberde Örneklenmiştir)

2.1. Rehberde performans programı hazırlanmasına yönelik standart formlar ve tablo örnekleri verilmiştir:

• Program bilgileri tablosu
• Alt program ve faaliyet tabloları
• Performans göstergesi tanım tablosu
• Hedef-gösterge ilişki formu

2.2. Göstergeler, faaliyetlerin çıktısını ve sonucunu nesnel olarak izlemeye ve değerlendirmeye olanak tanır.

2.3. Gösterge türleri:

• Girdi, faaliyet, çıktı, sonuç, etki göstergeleri

2.4. Her gösterge için:

• Tanım
• Ölçüm yöntemi
• Veri kaynağı
• Hedef değer bilgileri ayrı ayrı belirtilmelidir.

3. İzleme, Değerlendirme ve Raporlama Süreçleri

3.1. Performans programının etkinliğini sağlamak için bir dizi izleme, değerlendirme ve raporlama süreci oluşturulmuştur.

3.2. İzleme:

• Belirlenen dönemlerde (genellikle üç aylık ve yıllık) performans göstergeleri üzerinden ilerleme durumu takip edilir.
• Uygulayıcı birimlerce hazırlanacak raporlar, üst yöneticiye sunulur.

3.3. Değerlendirme:

• Hedef gerçekleşme oranları üzerinden yapılan analizlerle uygulamadaki sapmalar tespit edilir.
• Sapmaların nedenleri açıklanır; gerektiğinde tedbir önerileri geliştirilir.

3.4. Raporlama:

• Yıl sonunda, performans programında yer alan hedef ve göstergelerin ne ölçüde gerçekleştiğini gösteren Performans Sonuç Raporu hazırlanır.
• Bu rapor, faaliyet raporunun ve sonraki dönem planlamalarının temel girdisidir.
• Merkezi idareye elektronik sistem üzerinden iletilir.

İdare Performans Programı, artık sadece bir hazırlık belgesi değil, bütçe sürecinin stratejik omurgasıdır. Programda yer almayan faaliyet ve projelere ödenek ayrılması mümkün değildir. Bu nedenle belediyelerde programın hazırlanması süreci, tüm birimlerin koordinasyon içinde çalışmasını gerektirir.

VIII. PROGRAM KAPSAMI

1. Program Kodları ve Hizmetlerin Sınıflandırılması

Program esaslı bütçeleme sisteminde, tüm kamu hizmetleri belirli program kodları altında sınıflandırılmak zorundadır. Bu sınıflandırma;

• Hizmetlerin niteliğine,
• Sunulduğu alanlara,
• Kurumsal hedeflere

uygun şekilde yapılır.

Her program, Kamu Mali Yönetimi Bilişim Sistemi (KAMUBİS) üzerinden tanımlanmış kodlar kullanılarak oluşturulur. Rehber, program ve alt program örneklerini tablo halinde sunarak belediyelerin hizmetlerini doğru kodlamalarını kolaylaştırır.

Örnek Program Kodları:

Program Kodu	Program Adı	Örnek Hizmetler
100101	Eğitim Hizmetleri	Kreşler, halk eğitimleri, öğrenci destekleri
100203	Çevre Yönetimi	Atık yönetimi, yeşil alanlar, çevre denetimi
100407	Sosyal Hizmetler	Yaşlı hizmetleri, sosyal yardım, kadın destek
100511	Afet ve Acil Durum Yönetimi	Yangınla mücadele, arama kurtarma, lojistik

 2. Ortak Programlar: Çoklu Katılım Gerektiren Yapılar

Bazı programlar, hizmetin doğası gereği birden fazla birimin katkısını gerektirir. Bu yapılar “Ortak Programlar” olarak tanımlanır ve aşağıdaki özellikleri taşır:

• Yatay sorumluluk alanlarına sahiptir.
• Sadece bir müdürlüğün değil, farklı birimlerin eşgüdüm içinde katkı sunduğu faaliyetleri kapsar.
• Etki alanı geniş, tematik önceliği yüksek olan programlardır.

Öne çıkan Ortak Program Örnekleri:

Ortak Program	Katkı Sunan Birimler	İçerik
Afet Yönetimi	İtfaiye, Fen İşleri, Destek Hizmetleri, Sağlık	Yangın, kurtarma, afet lojistiği, eğitim, erken uyarı sistemleri
Kadın Politikaları	Sosyal Yardım, Kültür, Hukuk, Planlama	Kadın sağlığı, istihdam, şiddetle mücadele, kadın merkezi hizmetleri
İklim Değişikliği	İklim Müd., Fen İşleri, Park-Bahçeler, Temizlik	Karbon salımı azaltımı, enerji yönetimi, geri dönüşüm uygulamaları

Bu programlar için:

• Koordinatör birim belirlenmelidir.
• Diğer katkı sunan birimlerin faaliyet ve bütçe katkıları, program içinde ayrı ayrı gösterilmelidir.
• Performans bilgileri de çoklu birim katkısını yansıtacak şekilde düzenlenmelidir.

Bu yapı, hem hizmetlerin planlanmasını kolaylaştırmakta hem de kurum içi koordinasyonu güçlendirmektedir. Ortak programlara yönelik özel tablo formatları ve örnekler rehberin eklerinde sunulmuştur.

IX. ANALİTİK BÜTÇE SINIFLANDIRMASI VE CETVELLER

Mahalli idare bütçeleri, Analitik Bütçe Sınıflandırması (ABS) esaslarına göre düzenlenmekte ve belirli standart cetveller aracılığıyla yapılandırılmaktadır. Rehberde, bu sınıflandırma ve cetvellerin oluşturulma amacı, içeriği ve kullanım biçimleri açıkça belirtilmiştir.

1. Analitik Bütçe Sınıflandırmasının Bileşenleri

Analitik sınıflandırma, gider ve gelirlerin sistematik biçimde sınıflandırılmasını sağlar. Temel sınıflandırmalar şunlardır:

• Kurumsal Sınıflandırma: Hangi idare veya birim tarafından yapıldığını gösterir.
• Fonksiyonel Sınıflandırma: Hangi kamu hizmetine yönelik olduğunu gösterir.
• Finansman Tipi Sınıflandırma: Harcamanın hangi kaynakla finanse edildiğini gösterir.
• Ekonomik Sınıflandırma: Harcama veya gelirin ekonomik niteliğini gösterir.

2. Bütçe Cetvelleri

Bütçelerin detaylandırılmasında kullanılan zorunlu cetveller:

Cetvel Kodu	Adı	Açıklama
(A)	Ödenek Cetveli	Tüm harcama birimleri ve ekonomik kodlar bazında ayrıntılı ödenekleri içerir.
(B)	Gelir Cetveli	Belediye gelirlerinin tür bazında (vergi, harç, hizmet vb.) öngörüsünü gösterir.
(C)	Gelirlerin Yasal Dayanakları	Her gelir kaleminin ilgili mevzuat dayanağını belirtir (örneğin 2464 sayılı Kanun).
(G)	Taahhütler Cetveli	Bütçe yılı içinde yüklenilecek mal ve hizmet alımları gibi yükümlülükleri gösterir.
(H)	Yolluklar Cetveli	Yurt içi ve dışı geçici ve sürekli görev yolluk ödeneklerini içerir.
(T1)	Mevcut Taşıtlar Listesi	Halen kullanılan tüm araçların listesidir.
(T2)	Yeni Taşıt İhtiyacı Cetveli	Yeni araç alım taleplerinin gerekçesi ve miktarını gösterir.
(K1)	Mevcut Kadro Durumu	Kurumda mevcut memur kadrolarının sınıf ve unvan bazında durumu.
(K2)	Yeni Kadro Talep Cetveli	Yeni memur kadrosu taleplerinin gerekçeleriyle birlikte sunumu.

 3. Finansman ve Performans Tabloları

• Finansman Programı: Yıl içinde yapılacak harcamaların hangi kaynaklardan karşılanacağını gösterir. Aylık bazda nakit ihtiyaçlarını planlamak açısından kritiktir.
• Performans Tabloları: Her program için performans göstergeleri, hedef değerler ve gerçekleşme izleme bilgileri içerir.

Bu cetveller, Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Usulü Yönetmeliği hükümlerine ve e-Bütçe sistemi standartlarına göre hazırlanır. Rehberde örnek tablo formatları ve doldurma kuralları ayrıntılı biçimde sunulmuştur.

X. ÖNE ÇIKAN MESAJLAR

1. Performans Esaslı Bütçeleme Artık Tüm Mahalli İdareler İçin Zorunludur

a) Performans esaslı bütçeleme, kamu kaynaklarının etkin ve verimli kullanımını sağlamayı hedefleyen bir bütçe hazırlama yöntemidir. Bu sistem, stratejik planve performans programlarıyla uyumlu şekilde çalışır.

b) 2026 yılı itibarıyla, tüm mahalli idarelerin bütçeleri, sadece mali veriler değil, aynı zamanda performans göstergeleri ve stratejik hedeflerle ilişkilendirilerek hazırlanacaktır.

c) Bu uygulama, kaynakların ne kadar harcandığı değil, ne için harcandığıve hangi sonuçların elde edildiği üzerine odaklanmayı sağlar.

d) Zorunlu hale gelmesi, yerel yönetimlerin daha şeffaf, hesap verebilir ve sonuç odaklı bir yönetim anlayışına geçişini ifade eder.

2. Bütçeler Sadece Harcama Belgeleri Değil; Planlama, Strateji ve Hesap Verebilirlik Araçlarıdır

a) Bütçeler, yalnızca idarelerin gelir ve gider tahminlerini içeren teknik belgeler değildir; stratejik yönetim ve planlama araçlarıdır.

b) Stratejik plan ve performans programıyla uyumlu bütçeler, bir belediyenin uzun vadeli hedeflerini gerçekleştirmesi için yol haritası sunar.

c) Hesap verebilirlik, kaynakların halk için etkili ve verimli bir şekilde kullanılmasını sağlayarak kamuoyunun güvenini artırır.

d) Planlama araçları, kaynakların tahsisi ve önceliklendirilmesinde gerekçelendirme ve veri temelli karar alma süreçlerini güçlendirir.

3. Ortak Programlar, Birimler Arası İşbirliği ve Koordinasyonu Artıracaktır

a) Ortak programlar, birden fazla birimin eşgüdüm içinde çalışmasını gerektiren hizmetlerdir. Bu programlar genellikle büyük ve kapsamlı projeleri içerir.

b) Afet yönetimi, kadın politikaları, sosyal hizmetler gibi alanlarda birimler arası işbirliği ve koordinasyon sağlanarak kaynakların etkin kullanımı hedeflenir.

c) Birimler arası işbirliği, bürokratik engelleri aşar ve sinerji yaratır, böylece hizmetlerin daha hızlı ve etkili bir şekilde sunulmasına olanak tanır.

d) Ortak programlar, kurumlar arasında veri paylaşımı, strateji uyumu ve performans ölçümü açısından da bütünsel bir yaklaşım

4. Kurumsal ve İşlevsel Sınıflandırma, İdarenin İç Yapısına Uyumlu Hale Getirilmelidir

a) Bütçelerin kurumsal ve işlevsel sınıflandırma yapıları, her bir harcama biriminin ve faaliyet grubunun yönetim yapısına uygun olmalıdır.

b) Kurumsal sınıflandırma, belediye, il özel idaresi veya birlik gibi idarelerin kurumsal yapılarına dayanır. Her birim, bütçeye uygun kendi harcama yetkilerini net bir şekilde belirlemelidir.

c) İşlevsel sınıflandırma, idarenin faaliyet alanlarına yönelik harcamaları tanımlar. Bu sınıflandırmanın doğru yapılması, hizmet kalitesininizlenmesi ve hedeflerin gerçekleştirilmesi açısından kritik önem taşır.

d) Kurumsal ve işlevsel sınıflandırmaların uyumlu olması, bütçenin anlaşılabilirliğini artırır ve denetim süreçlerini kolaylaştırır.

5. Detay Düzeyli Veri Üretimi ve Raporlama, İç Denetim ve Sayıştay Denetimi Açısından Önceliklidir

a) Veri üretimi ve raporlama, bütçenin şeffaf ve denetlenebilir olmasını sağlar.

b) İç denetim ve Sayıştay denetimi, belediyelerin mali disiplinini ve hesap verebilirliğini sağlamak için düzenli olarak detaylı raporlar talep eder. Bu raporlar, bütçe harcamalarının yasal düzenlemelere uygun olduğunu ve hedeflere yönelik doğru bir şekilde kullanıldığını gösterir.

c) Detay düzeyli raporlama, gösterge bazlı analizlerve finansal tablolar üzerinden yapılır ve her bir harcama kalemi ile ilgili açıklayıcı bilgiler

d) Bütçe verilerinin doğru ve güncel olması, denetim süreçlerinin etkinliği için elzemdir. Bu sayede, kaynak israfı ve usulsüzlüklerin önüne geçilmesi sağlanır.

Bu açıklamalar, mahalli idareler için performans esaslı bütçeleme sisteminin uygulanması ve geliştirilmesinde kritik noktaları içermektedir.